Ontsnapt! Den Helder — Leiden — Rotterdam

Poortgebouw LUMC (vm. AZL), Leiden— Foto & bewerking: © 2018 E. Burger

5 november 1946, boer Van der Klei/Fort Erfprins, Den Helder 13:00 uur

Het was zoveel gemakkelijker gegaan dan hij had verwacht. Wekenlang had hij de dagelijkse routine van de bewakers bestudeerd. Alert waren die trouwens toch niet. Hoefde ook niet, want de meeste gevangenen vielen op het land zelf tussen de middag en aan het einde van de werkdag uitgeput tussen de volle aardappelkisten neer. De meesten waren geen buitenwerk gewend, laat staan het op de knieën over de drassige grond vooruit kruipen om de aardappelen te verzamelen. Fort Erfprins, verderop en dichterbij Den Helder, was het negentiende- eeuwse onderkomen voor de geïnterneerde collaborateurs. Daar werden ze ’s nachts zorgvuldig binnen gehouden, met prikkeldraad, schijnwerpers en mitrailleurposten. En ’s morgens vroeg, ruim voordat het licht werd, sjokten ze tussen hun bewakers naar de boerderijen in de omgeving.

Aan het einde van de schafttijd klonk de fluit van de bewaking over het aardappelveld en was iedereen met tegenzin weer de zompige klei in gesjokt. Maar Van Zandwijk had zich wat afzijdig gehouden naast de hoge stapels kisten. Hij keek de bewakers en hun gevangenen even na. Hij had zich omgedraaid en was de tegenovergestelde richting gaan lopen. Niet te snel, maar met een stevige pas liep hij naar de grote weg. Hij keek niet om, probeerde zijn oren te sluiten voor de onvermijdelijke fluit en concentreerde zich op zijn route.

Zeven uur liep hij zo, de lage najaarszon schuin voor zich houdend. Een enkele keer slechts stond hij stil. Hij durfde niet te gaan zitten, al was er in de wijde omtrek geen mens te zien in dit Noord-Hollands polderlandschap. Pas toen het echt te donker was geworden om zijn richting te kunnen bepalen ging hij op zoek naar een slaapplaats. Op veilige afstand van boerderijen vond hij een schuur met strobalen.

Hij was kapot, zijn voeten deden hem pijn, de spieren in zijn benen stonden in brand. Maar van alle opwinding van zijn ontsnapping kon hij niet slapen. Zo nerveus als hij was geweest voor deze dag! Anderhalf jaar had zijn internering nu al geduurd en nog steeds was er niet zelfs maar een aankondiging van een rechtszaak. Ze hadden hem zijn laatste centen afgenomen, tot zijn verzekeringsinleg aan toe. Zijn vrouw zat thuis met hun dochtertje van drie en ging er geestelijk aan onder…