Waarom ik herdenk
--
Herdenken doet pijn. Wat mij hevig omringt: de verleden tijd. Ten Prooi.
‘O, nu begrijp ik het’.
(Armando, Aantekeningen over de vijand, 1981)
Mijn Joodse betovergrootouders Abraham Silberstein en Sophia Lewin (ook: Levin/Levy) verlieten rond 1870 Kaunas in Litouwen, dat toen nog Russisch was en Kowno heette. Ze vestigden zich uiteindelijk in Rotterdam, na omzwervingen in Duitsland. In Duitsland en Rotterdam zouden ze vijf kinderen krijgen, drie zoons en twee dochters. Hun oudste zoon Seelig was geboren in Osnabrück. Twee zoons, Moses en Jakob, werden in Hannover geboren. Jakob en Seelig overleden in respectievelijk 1906 en 1918.
Mijn oma Sophia (Fie) Overdijk-Thoonsen was in 1907 het eerste kleinkind van Abraham en Sophia. Als ‘voorkind’ — want haar moeder huwde in 1908 - groeide Fie op in de woning van haar Joodse grootouders.
Sophia Lewin’s eerste zoon, Seelig Lewin werd in 1875 geboren in Osnabrück. Hij huwde in Amsterdam de eveneens Joodse Christina Vischjager, maar scheidde van haar in 1904 te Rotterdam. Hij woonde vervolgens tijdelijk in Zutphen, in De Hoven, maar keerde naar Rotterdam terug waar hij in 1918 overleed, evenals stamvader Abraham. Sophia volgde Abraham in 1930. Ze hadden geen geld en kregen een naamloos graf op de Joodse begraafplaats aan het Toepad, Rotterdam. Stenen volgden pas in 2017.
Veel Joodse familieleden zouden echter nooit een graf, laat staan een steen krijgen. Christina hertrouwde na de scheiding van Seelig tweemaal. Ze is in 1943 door de de nazi’s gedeporteerd vanuit Westerbork in Drenthe en vergast en gecremeerd in Sobibor, Oost-Polen. Ook haar twee broers, haar zus, haar zoon en vrijwel de gehele familie van haar toenmalige echtgenoot Jacob de Hond werden in Auschwitz en Sobibor vermoord.
Moses Hermann Silberstein, de tweede zoon van Abraham en Sophia, kreeg twee zoons uit zijn huwelijk met de in 1941 in Rotterdam overleden Siena van Gelder. Ze woonden Wiekstraat 15. Moses is gedeporteerd en op 15 oktober 1942 vermoord in Auschwitz. Zijn oudste zoon Jacob (Jaap) Silberstein trouwde op 7 mei 1941 in Den Haag met de niet-joodse Wilhelmina Maria Cornelissen. Blijkens het kaartsysteem van de Joodse Raad woonde hij samen met zijn vader in de Wiekstraat. Het persoonsbewijs van zijn vrouw vermeldt hetzelfde…
